ARTICVLVS IIII.   ¶  Vtrùm debeat specialiter distingui ius paternum & dominatiuum.
  

 AD Quartum sic procedi{
         Infra. quaestio. 58. art. 7. ad 3. & 2. dist. 44. q. 2. ar. 1. co. & 5. Ethico. lec. 11.        
}tur. Videtur quod  non debeat  specialiter distingui ius paternum & dominatiuum. Ad iustitiam enim pertinet reddere vnicuique quod suum est, vt dicit †{
         Libr. 1. de officijs. ca. 24. circa finem to. 1. Art. 1. huius quæst.        
} Ambros. in. 1. de Officijs. Sed ius est obiectum iustitiæ: sicut † dictum est.  Ergo ius ad vnumquenque æqualiter pertinet: & sic non debet distingui specialiter ius patris & domini.
  
 ¶ 2 Præterea, Ratio iusti est lex:  vt †{
         Arti. 1. ad primum.        
} dictum est. Sed lex respicit commune bonum ciuitatis & regni: vt  suprà  †{
         1. 2. q. 90. artic. 2.        
} habitum est. Non autem respicit bonum priuatum vnius personæ, aut etiam vnius familiæ. Non  ergo debet esse aliquod speciale ius  vel iustum dominatiuum vel paternum, cum dominus & pater pertineant ad domum, vt dicitur in. 1.  †{
         Cap. 3. tomo. 5.        
}  Politic.
  
 ¶ 3 Præterea, Multæ aliæ sunt  differentiæ graduum in hominibus, vt puta quod quidam sunt milites, quidam sacerdotes, quidam  principes. Ergo ad eos debet aliquod speciale ius vel iustum determinari.
  
 SED contra est, quod †{
         Lib. 5. ca. 6. circa finem to. 5.        
}  Philosophus in. 5. Ethic. specialiter à iusto  politico distinguit dominatiuum  &   paternum, & alia huiusmodi.
  
 RESPONDEO dicendum,  quòd ius, siue iustum dicitur per commensurationem ad alterum. Alterum autem potest dici dupliciter.  Vno modo quòd simpliciter est alterum sicut quod est omnino distinctum: sicut apparet in duobus hominibus, quorum vnus non est sub  altero, sed ambo sunt sub vno principe ciuitatis. Et inter tales secundum †{
         Lib. 5. ca. 6. circa finem to. 5,        
}  Philosophum in. 5. Ethic. est  simpliciter iustum. Alio modo dicitur aliquid alterum non simpliciter,    sed quasi aliquid eius existens. Et  hoc modo in rebus humanis filius  est aliquid patris: quia quodammodo est pars eius, vt dicitur in. 8.  †{
         Lib. 8. ca. 12. to. 5.        
}  Ethic.  & seruus est aliquid domini:  quia est instrumentum eius, vt dicitur in. 1.  †{
         Lib. 1. Politic. ca. 3. & 4. to. 5        
}  Polit. Et ideo patris ad filium non est comparatio, sicut ad  simpliciter alterum. Et propter hoc  non est ibi simpliciter iustum, sed  quoddam iustum, scilicet paternum:  & eadem ratione, nec inter dominum &  seruum, sed est inter eos dominatiuum iustum. Vxor autem,  quanuis sit aliquid viri, quia comparatur ad eum sicut ad proprium  corpus, vt patet per Apostolum ad  Ephes. 5. tamen magis distinguitur  à viro quàm filius à patre, vel seruus  à domino. Assumitur enim in quamdam  socialem vitam matrimonij. Et  ideo: vt †{
         Lib. 5. Ethic. ca. 6. in fine, tomo. 5.        
} Philosophus dicit inter virum & vxorem plus est de ratione  iusti, quam inter patrem & filium,  vel dominum & seruum: quia cùm  vir & vxor habeant immediatam  relationem ad domesticam communitatem, vt patet in. 1.  †{
         Libr. 1. ex ca. 3. elicitur, & ex vlti. to. 5.        
}  Politic.   ideo inter eos non est etiam simpliciter politicum iustum, sed magis  iustum œconomicum.
  
 AD Primum ergo dicendum,  quòd ad iustitiam pertinet reddere ius suum vnicuique: supposita  tamen diuersitate vnius ad alterum.  Si quis enim sibi det quod sibi debetur, non propriè vocatur hoc iustum: & quia quod est filij, est patris,  & quod est serui, est domini: ideo  non est propriè iustitia patris ad filium, vel domini ad seruum.
  
   AD secundum dicendum, quod filius inquantum filius, est aliquid patris:  & similiter seruus inquantum  seruus, est aliquid domini. Vterque tamen prout consideratur, vt quidam homo, est aliquid secundum  se subsistens ab alijs distinctum. Et  ideo inquantum vterq́ue est homo,  aliquo modo ad eos est iustitia. Et  propter hoc etiam aliquæ leges dantur de his quæ sunt patris ad filium,  vel domini ad seruum. Sed inquantum vterq́ue est aliquid alterius, secundum hoc deficit ibi perfecta ratio iusti vel iuris.
  
 AD tertium dicendum, quòd  omnes aliæ diuersitates personarum,  quæ sunt in ciuitate, habent immediatam relationem ad communitatem ciuitatis & ad principem ipsius:  & ideo ad eos est iustum secundum perfectam rationem iustitiæ. Distinguitur tamen istud iustum secundum diuersa officia. Vnde dicitur  ius militare, vel ius magistratuum,  aut sacerdotum: non propter defectum à simpliciter iusto, sicut dicitur ius paternum &  dominatiuum,  sed propter hoc quòd vnicuique conditioni personæ, secundum  proprium   officium aliquid proprium debetur.

  

 SVMMA ARTICVLI.
  
 PRima conclusio. Inter ciues, quorum  neuter est sub potestate alterius vterque tamen sub vnius Principis, est iustum simpliciter. Ratio huius est, quia simpliciter est  iustum ad alterum.
  
 Secunda conclusio. Inter patrem &  filium   non est iustum simpliciter, sed iustum quod  dicitur paternum: & inter dominum & seruum non est etiam iustum simpliciter, sed  iustum dominatiuum.
  
  Tertia conclusio. Neque inter virum &   vxorem est simpliciter iustum politicum:  est tamen potior ratio iuris quàm inter patrem &  filium: quæ dicitur œconomica. Ratio primæ partis est, quia vir & vxor non ordinantur immediatè in bonum commune  Reipublicæ. Ratio secundæ partis, quia potissimum coniunguntur, vt socij ad exercendum maritale consortium.

  
 COMMENTARIVS.
  
 DVbitare possemus qualiter Aristo. &   Diuus Thom. loquentes de iusto simpliciter, ponunt illud solum in conciuibus  sub eodem principe. Nam profecto inter  homines diuersorum regnorum est iustitia  simpliciter, vt inter Gallos & Hispanos, inter quos & exercentur contractus iusti. Respondetur breuiter, quòd Diuus Thom. &   Aristot. loquuntur de iusto legali, non per  hoc volentes excludere iustum naturale,  quod est inter homines diuersorum regnorum, quod est iustum simpliciter.
  
 DVbitatur circa secundam  conclusionem,  de veritate illius & arguitur pro parte  negatiua. Primo, inter patrem & filium est  vera amicitia, ergo est propriè iustum. Antecedens est D. Tho. 2. 2. quæst. 24. arti. 8. &   infra.  Consequentia vero probatur, quia sicut  iustitia &  iustum est ad alterum, ita amicitia. Secundo, inter patrem &  filium in diuinis est iustitia propriè, ergo & in humanis. Antecedens patet ex D. Tho. 3. par. q. 1. artic. 3. Vbi  dicit, quod filius satisfecit patri de rigore iustitiæ. Consequentia vero probatur. Nam filius  in diuinis magis vnum est cum patre & magis  de substantia patris quam filius in humanis.
  
 Tertiò arguitur. Inter hominem  gratum  &   Deum est simpliciter iustum, licet homo gratus  sit filius adoptiuus & seruus Dei, ergo. Antecedens patet ex D. Tho. 1. 2. q. 114. Vbi ponit meritum simpliciter inter hominem &   Deum. Et confirmatur. Nam inter hominem conditum in puris naturalibus &  Deum   authorem naturæ est meritum: vt docet D.  Thom. 1. 2. quæst. 114. Ergo multo magis  reperietur iustum inter filium naturalem  genitum à patre.
  
 Quartò. Inter filium emancipatum & patrem est iustum simpliciter, ergo inter filium    dum est sub tutela parentum. Antecedens  patet. Nam inter illos sunt contractus ciuiles  emptionis & venditionis, in quibus simpliciter est iustum. Consequentia vero probatur.  Quia quando filius emancipatur, non desinit esse aliquid patris per naturam aut ex substantia illius genitus, sicut antea, ergo, &c.  Et confirmatur. Nam quanuis filius sit genitus à patre, & dependeat in fieri: tamen non  dependet in conseruari: sed per ipsum conseruatur suppositum distinctum existens:  eo vel maxime quòd semen non est aliquid  de substantia patris sed superfluum quoddam.
  
 Quinto sequeretur, quod eadem ratione inter duos fratres non esset propriè  iustum. Consequens est falsum, ergo &c. Sequela patet,  quia etiam  vterque est aliquid patris, sicut dextera & sinistra est aliquid hominis, ergo &c.
  
 Sextò. Inter patrem & filium est ius naturale, ergo est simpliciter ius. Consequentia patet, quia ius naturale est membrum simpliciter iuris, ergo vbi illud reperitur, reperietur iustum simpliciter. Antecedens vero  patet, quia inter se commensurantur secundùm absolutam rationem: &  etiam quia si filius  occidat patrem, maximè læditur ius naturæ.
  
 Caietanus in hoc articulo non solum dicit, quòd inter patrem & filium formaliter  non est iustum simpliciter: verum etiam quod   inter eosdem secundùm quod homines, non est  tale ius: & probat ex D. Tho. hic ad secundum. vbi distinguens patrem à filio, qua ratione sunt diuersi ordinis, dicit quòd quodammodo est inter illos iustum, ergo non  simpliciter. Et eiusdem sententiæ videtur  esse Soto de iustitia & iure lib. 3. q. 1. art. 4.  &   multi ex magistris. Pro huius explicatione  supponendum est primò, quod ad iustum simpliciter requiruntur tres conditiones. Prima, quod sit  ordo ad alterum. Secunda, quòd sit debitum simpliciter. Et tertia, quod sit æqualitas. Secundo est  supponendum, quod simpliciter, dupliciter dicitur. Primò prout distinguitur contra secundum quid aut metaphoricum, qualiter homo  viuus dicitur simpliciter homo ad differentiam hominis picti. Alio modo simpliciter dicitur aliquid quod omnibus modis est tale.  Distinctio ista est Arist. 2. Topic. in fin. lib.   Et ea vtitur D. Tho. 3. p. q. 50. art. 5.  & possumus addere tertium modum quo aliquid dicitur simpliciter. Videlicet, quando dicitur tale absque aliqua dependentia: quomodo Deus  solus dicitur ens & bonus simpliciter. Et  proportionabiliter possumus distinguere  triplicem modum quo aliquid dicitur secundum quid. Primò, quia per metaphoram &   non verè dicitur, Verbi gratia, pictura dicitur homo.  Secundò, quia licèt verè  & propriè dicatur  tale, non sufficit tamen denominare totum. Sicut album quod dicitur de AEthiope secundum   dentes. Et tertio per hoc quod aliquid dicitur  dependenter, qualiter accidens  secundum quid est ens.
  
 Prima conclusio. Non est iustum simpliciter  inter patrem &  filium: si simpliciter dicatur illud quod omnimodo est tale. Hoc patet ex  Arist. 5. Ethic. ca. 6. Et ex D. Tho. in præsenti. Et probatur ratione illius. Nam filius non est  simpliciter alter à patre, idest, non omnimodo diuersus, ergo ius inter illos non est simpliciter omnibus modis. Antecedens patet ex  Arist. vbi supra. & 8. Ethic. c. 11. Et 1. Polit.  c. 3. &. 1. œconomic. c. 5. Præterea, quia inter  patrem &  filium  non est æqualitas simpliciter.  Haec autem requiritur ad ius simpliciter. Antecedens est Arist. 8. Ethic. cap. 14. Et consequentia est manifesta, quia si deficit aliqua  conditio iusti simpliciter: iustum quod ibi  reperitur, non erit omnimodo tale. Tandem  probatur, quoniam ad virtutem pietatis pertinet reddere parentibus debita, vt Theologi conueniunt. Pietas verò  non est iustitia simpliciter sed pars potentialis iustitiæ, ergo inter  patrem &  filium  non est iustum omnimodo. Etenim si iustum simpliciter esset: esset subinde  simpliciter iustitia seruans tale ius: ac proinde non ad pietatem pertineret talis actus.
  
 Secunda conclusio. Nihilominus simpliciter est iustum inter illos, idest, verè  & propriè  &  non metaphoricè. Conclusio ista colligitur ex D. Tho. quæst. seq. art. 2. quem locu interpretans Magist. Soto lib. 3. de iustit.  q. 2. art. 2. expressè tenet nostram sententiam.  Probatur primo ratione. Nam inter illos propriè  & verè est debitum &  æqualitas & habitudo ad alterum prout sufficit ad verum ius, ergo propriè  & verè est ius. Consequentia patet,  quia solum illa tria sunt de essentia iuris proprij.  Antecedens verò per singula probatur primò,  omnium  sententia est debitum maxime filij ad patrem: patris autem ad filium vel est debitum vel aliquid altius. Quòd vero sit æqualitas saltim  moralis. Probatur. Quia ad æqualitatem  moralem sufficit commensuratio proportionalis. Hæc verò est filij ad patrem, ergo  &c. Maior patebit quæstione sequenti. Minor probatur. Nam filius verè  & propriè   reddit patri debitum proportionale, quod  ex præcepto iuris paterni debet. Etenim certum est filium probum implere omnia præcepta ad quæ tenetur ex vi iuris paterni, eo  modo quo potest, ergo inter illos est æqualitas proportionalis. Quàm vt commodiùs  intelligamus supponendum est, quòd æquale dicitur dupliciter. Vno modo absolutè:  quod contingit in commutationibus emptionis & venditionis. Alio modo secundùm proportionem, vt cum quis non reddit  quod absolutè debet, reddit autem quod  potest & ad quod tenetur hic & nunc, Verbi gratia,   debens mille & reddens centum quia non  plus habet. Et quanuis vtraque æqualitas conueniat in hoc quòd exercens illam impleat  præceptum: est tamen discrimen, quòd qui  æqualitate absoluta adimplet præceptum,  manet omnino liber. AEqualitate vero proportionali adimplens præceptum, manet  liber hic & nunc: non tamen absolute. Vnde si venerit ad meliorem fortunam, & diues factus fuerit, tenebitur plenum debitum  soluere. Et hoc modo est æqualitas inter patrem &  filium, & redditio æquiualentis proportionalis. Quod vero hæc æqualitas sit  ad alterum prout sufficit ad iustitiam; Probatur. Quia taliter pater & filius sunt diuersi etiam formaliter, quòd inter illos potest esse actio & passio etiam moralis, ergo  sufficienter filius est alter à patre. Antecedens patet ex argumentis in principio positis. Consequentia vero probatur ex Diuo Thoma quæstione sequenti, artic. 2. Vbi  explicans quid requiratur ad iustum verum & proprium, solùm dicit requiri illam diuersitatem quæ sufficit ad actionem  & passionem. Et confirmatur. Nam hac  ratione dicit D. Thom. quod inter partes  eiusdem hominis est solum iustitia metaphoricè, quia non est actio & passio inter  illas quasi inter diuersa supposita: sed quasi  inter instrumenta eiusdem operantis. Cum  ergo filius & pater qualitercunque considerentur sunt supposita & personæ inter  quas est passio & actio, verè  & propriè   erit habitudo & commensuratio ad alterum. Et denique conclusio probatur. Quia  D. Thomas & Aristot. ideo non ponunt  ius simpliciter inter patrem & filium, quia  non immediatè respiciunt bonum commune: bene tamen mediate. Quod vero  mediatè respicit aliquam rationem communem verè  & propriè est tale.
  
 Tertia conclusio. Iustum inter patrem  & filium non reperitur perfectum. Probatur. Quia non perfecte reperiuntur omnes conditiones iusti. Non enim perfectè   & omnino filius est alter neque perfecte  reddit æquiualens, ergo, &c. Ex quo sequitur quòd non dicitur iustum istud sine  dependentia & habitudine. Imo vero dependet & respicit per se iustum ciuile: non  tamen ita quòd ratio iuris analoga sit. Secundò sequitur, quòd diuiditur optimè   ius in ciuile, paternum, & dominatiuum, tanquam in membra formaliter diuersa. Tertiò sequitur, quòd proportionabiliter sentiendum est de iure inter seruum & dominum, inter virum & vxorem:  atque inter patrem & filium loquuti sumus,  supposita differentia quam ponit D. Tho.  in articulo, quæ amplius patebit solutionibus argumentorum.
  
 AD primum argumentum respondetur, quòd amicitia quæ est charitas,  proprie est inter patrem & filium: quia illa  immediate & per se respicit Deum, ac subinde coniungit omnes homines qui ordinantur ad Deum. Verumtamen loquendo  de amicitia naturali, illa non proprie reperitur inter patrem & filium. Quia pater quando diligit filium amat illum quasi seipsum  & non distinctum à se. Inter verò seruum  & dominum multò minus est amicitia ista:  quia dominus diligit seruum propter commodum proprium, quod est contra rationem amicitiæ. Seruus vero diligit dominum   amore quodam seruili &  multum inæquali.  Similiter inter virum & vxorem licet maior ratio amicitiæ reperiatur: quàm inter  prædictos, tamen adhuc non est propriè amicitia, quia semper vir diligit tanquam caput,  vxor vero diligit tanquam subiecta. Quocirca non est inter illos æqualitas amicitiæ.
  
 Ad secundum respondetur, quòd inter  patrem & filium in diuinis non est iustum:   quia non est debitum propriè. Nihilominus difficultas est de filio secundùm quod  satisfacit in natura assumpta, qualiter videlicet sit satisfactio ad alterum. Quidam enim  explicant per hoc quòd satisfacit patri, qui  alius est. Alij verò per hoc quòd satisfacit  Deo qui in alijs personis à filio reperitur.  Nihilominus istæ solutiones non explicant qualiter filius satisfaciat de iustitia sibi ipsi.  Vnde alij dicunt quòd verbum vt sustentans naturam humanam, habet rationem formalem alterius suppositi, saltim formaliter.  Neque ista solutio mihi placet, quia constituit diuersitatem ex natura rei in Christo  Domino inter suppositum diuinum & humanum. Igitur respondeo dupliciter ad argumentum quod procedit etiam de filio  sibi ipsi satisfacienti. Primò, quòd licet non  sit alter omnino, nihilominus tamen in rigore satisfacit: quia rigor iustitiæ non attenditur ex omnimoda & rigurosa diuersitate  suppositorum: sed ex solutione debiti æqualis omninò, & ex proprijs, sicut filius exoluens patri centum quæ debet, de rigore satisfacit, licet non sit omnimoda diuersitas  inter illos. Secundò respondetur, quòd in  iustitia requiritur diuersitas satisfacientis,  ea solum quæ sufficit, vt inter satisfacientem & cui fit satisfactio sit actio aut passio  moralis. Et quia in Christo Domino taliter facta est coniunctio naturarum quòd ratione vnius potest habere actionem ad seipsum in alia natura, perinde ac si essent  in diuersis suppositis; Consequenter est diuersitas quæ sufficit ad actiones morales,  cuiusmodi est satisfactio rigurosa. Exemplum horum omnium est in obedientia  quam Christus in humana natura exercet  in ordine ad suppositum diuinum. Verè   enim & propriè obedit Deo licèt à Deo  non distinguatur.
  
 Ad secundum de merito respondetur,  quòd nullo modo Deus dicitur obligari ex  iustitia commutatiua respectu creaturarum:  quia nullo modo est debitor. De quo. 1.  parte, quæstio. 21. diximus. Nihilominus  tamen opus meritorium dicitur de iustitia    commutatiua exigere præmium quia inter  se proportionantur, quia tamen istud meritum est à Deo liberè donante gratiam,  consequenter non facit Deum debitorem  respectu nostri. Vnde August. ait; "Factus  est omnium redditor nulli debens".
  
 Ad quartum respondetur, quòd inter filium emancipatum & patrem, ita reperitur  iustitia sicut inter alios ciues. Nihilominus  tamen debitum naturale ad quod tenetur  filius etiam emancipatus, quia contrahit naturam ex patre non potest satisfacere ad æqualitatem. Vnde semper manet cum obligatione honorandi parentes & illos alendi si  graui laborent necessitate. Ad confirmationem respondetur, quòd filius habet duo.  Primum quòd sit ex patre. Secundum quòd  fiat & conseruetur suppositum diuersum  ab illo. Ex prima consideratione filius habet quandam vnitatem cum Patre non solum physicam sed moralem. Quare ab Aristot. dicitur aliquid patris. Et in Scriptura  filius appellatur fructus parentum, quia est  quasi fructus arboris non omnino diuersus  ab illo, & licet ex hac parte deficiat à ratione iustitiæ rigurosa: fundat tamen illam in  secunda consideratione, qua videlicet consideratur vt diuersum suppositum.
  
 Ad quintum respondetur quòd in opinione Iurisconsultorum inter fratres qui  viuunt sub tutela parentum non est proprie ius. patet in. l. frater à fratre. ff. de condictione indebiti. Nihilominus tamen nos intimius considerantes hanc rem, propriè  &   verè ponimus ius licet imperfectè.
  
 Ad sextum respondetur, quòd variatur  appellatio in prima consequentia, quando  enim dicitur est iustum naturale simpliciter. Simpliciter, applicat suum significatum  ad naturale. Et sensus est, ius quod reperitur  inter patrem & filium est naturale simpliciter. In consequenti vero applicat ad iustum. Et sensus est inter patrem & filium  est ius perfectum.
  
 Ex his facile intelligitur modus loquendi D. Thom. in articulo, quando videlicet  loquens de iure paterno, dicit non esse simpliciter, sed quodammodo. Illud quodammodo,  non est dictio diminuens veritatem  &  proprietatem iuris: sed explicans deficientiam  cuiusdam     perfectionis: vt explicatum est. Et hoc colligo ex solutione ad secundum, quem locum  Caiet. adducit contra nostram sententiam.  Nam dicit, quòd inter patrem & filium vt  homines sunt, est iustum quodammodo.  Et quidem certum est in opinione omnium   quòd inter illos secundùm quòd homines  vere est iustum, ergo illud, quodammodo,  non dicit deficientiam proprietatis.
  
 DVbitatur circa tertiam conclusionem;  Vtrùm ius quod reperitur inter virum & vxorem sit perfectiori modo ius,  quam quod est inter patrem & filium. Pro  parte negatiua arguitur primo. Iustum istud  est œconomicum, ergo non ita est perfectè   iustum sicut ius paternum. Oeconomicum  enim solùm respicit iustum vnius domus.
  
 Secundò. Maior vnitas est vxoris & viri  quam filij & patris, ergo minus est de rigore iusti. Consequentia patet ex D. Thom. in  artic. Et antecedens probatur Genes. 2.  "Propter hanc relinquet homo patrem & matrem, & adhærebit vxori suæ."
  
 Pro explicatione sciendum est, quòd vir  & vxor considerantur dupliciter. Primò in  ordine ad vsum matrimonij. Secundò in ordine ad regimen domus. Dico ergo quòd  si considerentur primo modo: magis iustum   est & reperitur inter vxorem & virum quam   inter filium & patrem. Probatur. Quia est  æquiualens traditio corporum, vt patet. 1. Corinth. 7. Vir potestatem non habet sui corporis sed vxor: vxor non habet potestatem  sui corporis sed vir: Nolite fraudari inuicem.  Secundò dico. Ad regimen si attendamus:  minus est iusti inter illos, quam inter Patrem & filium. Patet 1. Corinth. 11. vbi vir  appellatur caput vxoris. Quocirca maximam inæqualitatem inter se habent: eo vel  maxime quòd vxor subdita est totaliter viro. Vnde Genes. 2. dicitur; "Educta de costa  viri." In quo non solum denotatur quòd homines inde procedentes mutuam deberent  inter se habere dilectionem: quia ab hominis vnius principio descendunt, vt ait August. 11. de Ciuit. cap. 21. sed etiam denotatur  qualiter vxor subdita debeat esse viro. Etenim non ex capite viri educta est, quia non   habebat æqualitatem cum capite: neque ex  pedibus, quia non seruiliter subditur viro:    sed ex costa, quae media est, & circa cor. Vbi  & amor & media subiectio denotatur.
  
 Ex his sequitur, quòd vir non habeat simpliciter ordinariam potestatem erga vxorem: habet tamen illam in ijs quæ pertinent  ad regimen domus. Vnde aliquando poterit illam aliqualiter punire, irritare vota illius, & similiter irritare omnes contractus,  quos illa fecerit, etiam circa facultates suæ   dotis.
  
 Ad primum, aliqui dicunt ius œconomicum secundùm quid appellari ius. Et ita  videntur sibi colligere ex Diuo Thoma in  vltimis verbis articuli. Mihi tamen videtur  quòd licet secundùm præcisam rationem  qua œconomicum est, sit multum deficiens à iure: tamen ex ea parte qua respicit bonum commune, & ordinatur non solum in  bonum reipublicae, sed in bonum speciei humanæ, appellabitur verè  & propriè ius.
  
 Ad secundum respondetur, quòd nunquam vxor fit vnum realiter cum viro, aut  efficitur pars illius. Sed solum metaphoricè:  Qua ratione, quæ copulantur in aliquo siue  corporis siue animæ vnum dicuntur. Neque valet illa consequentia: sicut non valet  propter virtutem relinquet homo patrem  & matrem, ergo magis vnum est cum virtute, quam cum Patre.