COMMENTARIVS.
  
 IN hoc articulo est primo aduertendum,  quod Diuus Thomas à quęstione 72. vsque ad  77. agit de quinque speciebus iniuriarum  quæ consistunt in verbis extra iudicium,  quæ sunt contumelia, detractio, irrisio, susurratio, & maledictio, de quibus agunt Summistæ in eisdem verbis. Soto libr. 5. de Iustitia. à quæstione. 9. vsque in finem.  ¶ Secundo est notandum, quòd contumelia propriè loquendo consistit in verbis. Nam contumelia est deducere peccatum alterius in  notitiam eius & aliorum. Hoc autem propriè loquendo fit signis & verbis, quæ habent rationem significandi & explicandi,  consistit vero in factis, non quatenus facta  sunt: sed quatenus induunt rationem verbi  & signi: qua ratione, facta etiam in diuinis  literis, aliquando verba appellantur. V. g. effregit quis domum non vt inferret contumeliam, sed vt furaretur, fur est non contumeliosus. Verum si id effecisset in vilipendium alterius, illud factum induit rationem  verbi, & significat se alterum vilipendere, &   sub hac consideratione induit rationem contumeliæ. Item si quis alterum percutiat fuste, non vt vilipendat, percussor est non contumeliosus: si vero id faciat in contemptum alterius, principalius & formalius habet rationem contumeliæ. Verum est, quod possunt reperiri in eodem facto duæ malitiæ  & duæ   rationes formales, quod eleganter aduertit  Caiet. in hoc arti. Vna tamen se habet veluti  materialiter respectu alterius. ¶ Tertio est  aduertendum, cum D. Tho. in solut. ad tertium.  quod conuitium differt à contumelia: nam   contumelia est, quando obijcitur aliquod  crimen seu peccatum, vt si quis dicat alteri  quod est fur: conuitium vero est, quando obijcitur alteri quicunque defectus, siue culpæ siue  pœnæ. ¶ Vltimo est aduertendum, quod contumelia differt à detractione quantum ad  obiectum. Contumelia enim versatur circa  honorem, est enim per se loquendo ablatio  honoris: detractio vero versatur circa famam,  & per se loquendo est denigratio famæ: honor vero est reuerentia quæ exhibetur alicui  propter aliquam excellentiam, fama autem  vt definiunt Theologi ex Ambrosio, est clara cum laude notitia vel illustris dignitatis  status, moribus & vita comprobatus, vt definiuit glos. in cap. super vestra. de cohabi. cleric. & mulierum. Ex quo sequitur, quod  aliquando potest esse honor sine fama, vt patet in  eo qui habet aliquam excellentiam, & dignitatem ratione cuius ei exhibetur honor, sinistra tamen de illo habetur ęstimatio. Potest  etiam esse aliquando fama sine honore, vt  patet in aliquibus viris qui habent optimam  æstimationem in populo, qui tamen nullam   habent dignitatem neque excellentiam. Ex  quo concluditur definitio contumelię. Contumelia est iniuria qua obijcitur peccatum  aliquod, coram & in præsentia eius cui irrogatur iniuria, vt cum dicitur alicui, fur.
  
 DVbium est circa istam diffinitionem   an contumelia sit grauius peccatum  quam detractio. Soto lib. 5. de Iustitia. q. 10.  art. 2. dicit contumeliam per se loquendo esse  grauius peccatum detractione, quæ  sententia   probatur his argumentis. Primo autoritate  D. Tho. infra. q. 73. art. 3. ad 2. Vbi expressè   dicit contumeliam esse grauius peccatum. Simpliciter &  secundum se quam  furtum: ergo contumelia secundum se, est grauius peccatum detractione. ¶ Secundò arguitur. Sicut se habet rapina ad furtum, sic se habet contumelia ad detractionem, sicuti enim raptor per vim aufert  bona alterius, fur vero per fraudem: ita contumeliosus per vim aufert honorem detractor  vero per fraudem aufert famam, sed rapina maius & grauius peccatum est quam  furtum: ergo similiter contumelia. Minor argumenti asseritur à Diuo Thoma supra quæstione. 66. articulo. 4.
  
 Tertiò arguitur. Honor & fama sunt obiecta materialia contumeliæ  & detractionis,  obiecta vero formalia sunt rationes inuoluntarij vnde sumitur iniustitia: sed maior ratio  inuoluntarij, est in contumelia, quam in detractione: ergo grauior iniuria. Minor probatur. Nam in contumelia est violentia, in  detractione vero fraus & dolus. Et confirmatur. In eadem re materiali, scilicet in acceptione eiusdem rei, potest esse diuersa ratio  formalis, vt patet in furto & rapina, quæ quidem non oritur nisi ex diuersa ratione inuoluntarij: ergo ratio inuoluntarij est ratio formalis iniustitiæ. ¶ In huius rei expositione,  sit conclusio. Contumelia & detractio secundum se habent se sicut excedens & excessum.  Quantum ad modum excedit contumelia,  & exceditur detractio: quantum ad obiectum   excedit secundum se detractio simpliciter  tamen & absolutè loquendo, grauius peccatum est detractio quam contumelia.
  
 Explicatur conclusio. In quolibet habitu  possumus duo considerare, & rem ipsam in  quam tendit habitus, & modum. Dicimus  ergo, quod si consideretur res inquam tendit detractio & contumelia, detractio grauius peccatum est quam contumelia, destruit enim  famam, quæ excellentius bonum est, quàm  honor & reuerentia quæ destruitur per contumeliam. Et hoc patet etiam exemplis in  scientijs naturalibus, v. g. Logica perfectior  scientia est quantum ad modum  quam Theologia pro isto statu: Theologia vero perfectior  scientia est ex parte obiecti & simpliciter &   absolutè. Hæc conclusio habet tres partes.  Prima pars probatur. Contumelia est læsio  honoris, detractio vero est læsio famæ: sed  læsio honoris per se fit per apertam violentiam, læsio vero famæ fit per se occultè  & secretè: ergo peiorem modum habet contumelia quam detractio. Patet consequentia. Nam  in iniurijs inferendis grauior modus est violentia quam fraus & dolus. Et confirmatur.  Nam D. Tho. 1. 2. q. 6. dicit, quòd magis repugnat voluntario violentia quam fraus &   dolus: quoniam magis repugnat principio voluntarij, scilicet voluntati: sed in contumelia  est manifesta violentia, in detractione vero  est fraus & dolus: ergo quantum ad modum   excedit contumelia. Secundo. Maior contemptus est in contumelia quam in detractione:  ergo contumelia excedit detractionem quantum ad modum. Secunda pars conclusionis   probatur. Nam detractio ver satur circa nobilius & principalius obiectum, versatur enim circa famam, contumelia vero circa honorem: ergo detractio excedit contumeliam   ex parte obiecti: quod vero fama melius bonum sit quam honor non indiget probatione. Tertia pars probatur. Illud peccatum contra proximum est grauius, quod aufert maius bonum & infert maius damnum: sed detractio aufert maius bonum, & infert maius  damnum quam contumelia: est ergo grauius  peccatum. Minor patet, ex eo quod fama quæ   per detractionem aufertur, maius bonum est  quam honor, qui per contumeliam aufertur.
  
 Secundò D. Tho. infra quæst. 74. artic. 2.   probat susurrationem esse grauius peccatum   quam detractionem & contumeliam: quoniam aufert amicitiam quæ maius bonum  est, quam fama & honor quæ  auferuntur per  detractionem & contumeliam: licet contumelia per se habeat adiunctam violentiam.
  
 Vltimo. Homicidium est grauius peccatum quantumuis fiat occultè  & per fraudem  quam contumelia: quoniam aufert vitam quę   maius bonum est quam honor, licet contumelia habeat adiunctum peiorem modum,  & maiorem contemptum  &  violentiam: ergo  &c. ¶ Ad argumenta in contrarium. Ad primum respondetur, quod D. Tho. est intelligendus, quod contumelia est grauius peccatum quantum ad modum. Hæc vero intelligentia colligitur manifestè ex eius verbis, subdit enim  statim, inquantum fit cum maiori contemptu.  Hinc fit quod si idem peccatum obijciatur in  præsentia & proferatur in absentia, cæteris  paribus, grauius peccatum est obijcere illi  peccatum in præsentia, quoniam idem est  detrimentum, & in præsentia fit cum maiori contemptu & violentia.
  
   Ad secundum  respondetur, argumetum conuincere, quod contumelia excedit detractionem,  quantum ad modum, non tamen simpliciter &   absolutè. ¶ Secundò  respondetur nego consequentiam  & differentia est: quoniam in rapina  & furto idem damnum est, neque est aliquis excessus specificus ex parte damni, qui possit  maiorem grauitatem  specificam tribuere, sed solum est excessus ex parte modi: at in contumelia & detractione, excessus specificus est  ex parte damni, damnificat enim in maiori & nobiliori bono detractor quam contumeliosus, quia iste in honore ille vero in fama quæ maius bonum est damnificat.
  
 Ad tertium  respondetur, quod iniustitia specificatur tanquam à ratione formali ab iniusto,  quod est obiectum formale iniustitiæ, sicuti  iustitia specificatur à iusto, non tamen à  voluntario. Vnde vbi fuerit maior ratio iniusti,  maior iniustitia erit, non vero vbi fuerit maior ratio inuoluntarij. Secundo respondetur,  quod in virtutibus & habitibus non solum debemus attendere ad rationem formalem, verum   etiam ad rationem materialem, quoniam ex  his duabus rationibus conflatur veluti vnica integra ratio obiecti, à qua sumitur perfectio habitus. V. g. Logica, vel Physica, vel  metaphysica habent eandem rationem formalem sub qua, scilicet eandem abstractionem: differunt tamen in rationibus quæ, quæ   sunt veluti materiales respectu alterius rationis. Nihilominus perfectior est simpliciter  & absolutè metaphysica & physica quam logica: quoniam ratio integra obiecti, perfectior  est. Ita dicendum est in præsenti, quod licet contumelia excederet quantum ad rationem formalem detractionem. Detractio tamen excedit contumeliam quantum ad rationem integram & perfectam, quæ conflatur ex ratione inuoluntarij, cum detrimento in fama: in  contumelia vero conflatur ex ratione inuoluntarij cum damno in honore. Ad confirmationem respondetur, quòd ratio iniustitiæ   in contumelia & detractione desumitur ex  ratione formali iniusti sicuti iam diximus.
  
 ALiud dubium est, an de ratione contumeliæ sit, quòd fiat coram & in præsentia? Et videtur, quòd sic. Primo. Nam  de ratione contumeliæ est, quòd sit aperta  & manifesta iniuria: non potest autem esse    aperta & manifesta iniuria, nisi fiat coram  & in præsentia, ergo. ¶ Secundo, hoc differt  inter contumeliam & detractionem, quòd  contumelia fit per manifestam violentiam,  detractio vero per fraudem. Item detractio  fit secretè  & in occulto, contumelia vero  manifestè  & in præsentia: ergo contumelia  in sua ratione formali importat, quòd fiat  coram & in præsentia. In contrarium est,  quòd multi contumelias faciunt in absentia.
  
 In huius rei expositione notandum est  primo, quòd bonitas vel malitia in actibus  moralibus consideranda est ex intentione,  quæ est radix bonitatis vel malitiæ quæ est  in ipsis actibus, vt docet Diuus Thomas in  1. 2. quæst. 16. artic. 4.  ¶ Secundo est notandum, quòd contumelia directè machinatur  contra honorem alterius, vnde illa sola iniuria meretur nomen contumeliæ, quæ per se  & directè tendit contra honorem alterius.
  
 HIS positis ad quæstionem respondetur   hac conclusione. Contumelia per se & ex intentione fit in præsentia. Probatur, nam qui  ex intentione & per se profert peccatum in  absentia, non audens proferre in præsentia  reueretur personam illius, & non tendit directè  contra eius honorem: qui vero profert  peccatum per se ex intentione in præsentia,  non reueretur personam illius, & directè tendit contra honorem: ergo iste talis solum est  contumeliosus. Vnde D. Tho. in artic. dicit,  contumeliam esse, deducere peccatum alicuius in notitiam sui & aliorum. Notandum   tamen est, quòd deducere peccatum alicuius  in præsentia, contingit tripliciter. Primo personaliter videntes vel audientes contumeliam.  Secundo modo literis vel libello, deducendo in eius notitiam. Tertio modo signis vel  verbis, in absentia quidem per accidens: ex  intentione tamen & per se in præsentia.
  
 Secundo est notandum cum Caietano  hic, quòd cum contumeliosus importet manifestum conuitiatorem, hinc est, quòd cum  contumelia fit coram & in præsentia personaliter, tunc habet veram & perfectam rationem contumeliæ: cum vero fit in absentia per accidens, habet veram rationem contumeliæ non tamen ita perfectam. Ex hoc  infertur, quòd autor libelli infamatorij non  solum peccat peccatum iniustitiæ contra famam: verùm sæpenumero peccatum contumeliæ  contra honorem. Nam deducit peccatum in notitiam sui & aliorum. Quomodo vero sit facienda restitutio. Vide supra  quæst. 62. artic. 2. circa solutionem ad secundum & tertium. Ex his patet ad argumenta  in contrarium.