SVMMA ARTICVLI.
  
 COnclusio est vnica. Licitum est plantas mortificare in vsum animalium &   ipsa animalia in vsum hominum.

  
 COMMENTARIVS.
  
 DVbitatur primò breuiter de veritate  conclusionis. Et arguitur primò contra illam. Præceptum Decalogi vniuersaliter positum est:  non occides, ergo nulla occisio est licita.
  
 Arguitur secundò ex D. August. super  Psal. 102. & refertur. 36. dist. c. qui venatoribus. vbi negat venationem licitam esse, ergo  saltem  non erit licitum occidere feras syluestres.
  
 Propter primum argumentum, Manichæi  negabant esse licitum interficere bruta, plantas euelere & mortificare. Et aiebant, statum   agricolarum peiorem esse quam vacantium   vsuris. In quo errore fuit August. per nouem   annos, vt ipse deplorat lib. 3. confess. cap. 3.   refert etiam D. Tho. in. 1. Sent. d. 39. q. 2. ar. 2.     suo tempore fuisse hæreticos, qui dicerent  peccatum esse, bruta occidere propter primum argumentum, scilicet, quia diuina prouidentia conseruat illa. Nihilominus conclusio  Diui  Thomæ certissima est non solum lumine naturali: sed etiam lumine fidei, vt patet  ex testimonijs citatis in fine articuli. Et confirmatur, quia Gen. 1. dictum est homini vt  dominaretur bestijs terræ  & piscibus maris  & volatilibus cæli: si autem non esset licitum  horum occidere aliquod non magis dominaretur  illis quam stellis cæli: ergo item in Psal. 8. dicitur, omnia subiecisti sub pedibus eius, qui  locus secundum literæ corticem intelligitur  de ipso Adamo. Sed hoc dominium nihil est  aliud quam facultas vtendi rebus istis in proprium vsum, qui non potest esse sine mortificatione viuentium. Ergo &c. Contra istum  errorem scripsit postea D. Aug. libr. 6. contra   Faustum Manichæum, & lib. 2. de moribus  Manichæorum, c. 15. & 14. in lib. de hæresibus ad Quod vult deum, hæres. 46. & libr. 1.  de ciuit. Dei. ca. 20.  ¶ Denique probatur conclusio ratione naturali præter illam quæ est  in articulo. quoniam venatio licita est iure naturæ, vt docet Arist. 1. Polit. c. 5. & D. Tho.  in. 1. par. q. 96. ar. 1. & lib. 2. de regimine principum. c. 6. ergo licitum est saltem occidere  feras & animalia syluestria. Et confirmatur.  Quia iure naturæ agricultura concessa est hominibus, vt patet ex consensu  omnium  nationum   vbi necesse est vt sæpe auferatur vita plantæ,  alioquin homo non poterat vitam propriam  substentare. ¶ Ad primum  argumentum respondetur ex Diuo  Augustino in vltimo loco citato,   quod illud præceptum  intelligendum est de hominis occisione, vt explicabitur art. 2. ¶ Ad  secundum respondetur, quod  Diuus  Augustus quando  damnat venationem, non damnat illam eo quod  feræ  occidantur: sed quia est otiosa vel pernitiosa vel periculosa ipsis hominibus. Quod  si venatores propriæ vitæ caueant, licita est  venatio ferarum quæ vulgo dicitur, monteria.   Imo etiam huiusmodi pugna cum bestijs feris si  fiat cum  sufficienti cautela, licita est & vtilis reipublicæ, verbi  gratia,  quando in plateis publicis equites pugnant cum tauro, hoc enim vtile est reipublicæ: vt nobiles animosiores euadant ad  defensionem reipublicæ. Cæterum  aduertendum est, quod ipsis clericis interdicitur huiusmodi venatio vel similis pugna cum bestijs propter decentiam sui status. De qua re videatur  c. episcopum. de clerico venatore. &. c. primum.  ne cler. vel monach. &. c. quorundam. 24. dist.   Verum est tamen vt docet Caiet. in verb. clericorum peccatum, & Syluest. in verb. venatio.   quod si absit temeritas &  contemptus status  ecclesiastici non erit peccatum mortale si clericus vadat aliquando ad venandum, quinimo  si hoc raro fiat & animi recreandi gratia, nullum videtur esse peccatum huiusmodi venatio.  Intelligimus autem semper in huiusmodi  exercitio quod nullum sit periculum vitæ, &   propterea in Concil. Trid. Sess. 24. de reformat. c. 12. præcipitur clericis vt abstineant ab  illicitis venationibus: vbi plane insinuatur  quod sint aliquæ venationes clericis licitæ.
  
 DVbitatur secundo circa eandem  conclusione; An esus carnium fuerit licitus, &   in vsu ante diluuium? ¶ Arguitur primo pro  parte negatiua. Quoniam  Genes. c. 1. concessit  Dominus hominibus in cibum plantas, nulla facta  mentione animalium, vt deseruirent in cibum   hominibus: at vero postea post diluuium  Gen. c. 9. dixit Dominus Noe, "omne quod mouetur & viuit erit vobis in cibum quasi olera virentia tradidi vobis omnia." Hinc sumitur argumentum. Igitur signum  certum videtur quod homines ante diluuium non vescebantur carnibus, sed oleribus & fructibus arborum: & propterea dixit Deus, quasi olera virentia dedi  vobis omnia: ac si diceret, sicut hactenus pasti estis huiusmodi: poteritis deinceps comedere carnes animalium. ¶ Arguitur secundò.  Non est verosimile quod si homines ante diluuium vescerentur carnibus, comederent eas  crudas more ferarum: sed cum  Dominus Gen. 9. tradidit eis potestatem vescendi carnibus, præcipit  modum comedendi, scilicet, excepto quod  carnem   cum sanguine non comedetis: ergo ante diluuium  non  comedebant carnes, alias scirent profecto quomodo essent comedendæ. ¶ Arguitur tertio ex testimonio D. Tho. 1. 2. q. 102.  ar. 6. ad 2. vbi ait, quod post diluuium introductus videtur esus carnium. Et ad Rom. 14. lect.  1. dicit, quòd esus carnium primo concessus fuit  Noe post diluuium. ¶ Denique arguitur. Nam   Dominus  antediluuium  constituit  hominem in quadam   vitæ simplicitate: sed carnes comedere, videtur   pertinere potius ad curiositatem  & vitæ delitias, vesci autem plantis & fructibus terræ pertinet ad vitæ  simplicitatem, ergo ante diluuium   non fuit esus carnium. ¶ De hoc dubio sunt  variæ opiniones. Quidam negant licitum  fuisse carnes comedere ante diluuium. Ita tenet Abul. Gen. 1. q. 36. & Gen. 9. q. 1. vbi citat in suam sententiam  Boetium in lib. 2. de consolatione, metro. 5. Hanc sequitur Lyran. super vtrunque locum Genes. Alij vero aiunt  fuisse quidem licitum ante diluuium carnes  comedere: quia nulla lege prohibebatur,  sed non erat in vsu. Alij dicunt, fuisse licitum   & in vsu. Hanc sequitur Magist. Victoria in  relectione de temperantia. hanc tenet Magist. Soto lib. 5. de iustit. quæst. 1. art. 1.
  
 PRO decisione veritatis sit prima conclusio. Procul dubio licitus fuit esus carnium   ante diluuium. Hæc videtur esse D. Tho.  1. 2. q. 103. ar. 1. ad 4. vbi ait, quòd distinctio  animalium mundorum  &  immundorum fuit  ante legem scriptam, quantum ad sacrificiorum oblationem, non tamen quantum ad  esum, siquidem animalium esus nulla lege  erat prohibitus. ¶ Deinde probatur ratione.  Quoniam ratio artic. D. Tho. probat, quod  licitum est homini iure naturæ carnes comedere: sed ante diluuium nulla fuit lex quæ   prohiberet esum carnium, ergo licitum erit.  Probatur minor. Quia nullibi reperitur tale præceptum positiuum: eo vel maxime  quod status legis naturæ contentus erat naturalibus præceptis, excepto quod semper  fuerunt præcepta fidei, spei, charitatis: hæc  enim præcepta non excluduntur à Theologis cum dicunt, quòd in statu legis naturæ   tantum erant præcepta naturalia. Et ratio est.  Quoniam præcepta virtutum Theologicarum  sunt intrinseca homini in ordine ad finem  supernaturalem: vnde quodammodo dici possunt  connaturalia respectu finis supernaturalis.
  
 Secunda conclusio. De facto ante diluuium fuit esus carnium. Probatur. Quoniam  ante diluuium erant sacerdotes offerentes sacrificia, immolantes agnos & alia animalia,  vt patet ex hostia quam obtulit Abel ex primogenitis ouium: sed sacrificium Deo gratum   debet offerri ex illis rebus quæ apud homines in pretio aliquo habentur: at vero si carnes animalium nullius pretij erant apud homines, non esset Deo sacrificium gratum, ergo licitus erat huius esus carnium. Et confirmatur. Quoniam apud omnes nationes fuit  receptum, vt aliqua pars sacrificij cederet in  vsum sacerdotum: at vero si sacerdotes non  comedebant carnes, nullius vsus erat apud  illos sacrificium mactati animalis, ergo. Confirmatur secundò. Quoniam pluris æstimabatur & magis gratum erat Deo sacrificium de  pinguioribus animalibus, quam de macilentis, vt patet in hostia quam obtulit Abel: at  vero si non erant maioris vtilitatis apud homines agnus pinguis quam macilentus, nulla  esset ratio quare esset magis gratum pingue  quàm macilentum sacrificium Deo: ergo.  ¶ Denique. Post peccatum concupiscentia  erat inordinata: igitur non est credendum  quod homines compescerent appetitum comedendi carnes, esset enim maxima abstinentia in ipso vulgo: quinimo est maxime  credibile quod propter nimiam comestionem carnium fuerunt ante diluuium homines valde luxuriosi. Propter quod dicitur in  Scriptura, quod omnis caro corruperat viam   suam super terram, & propterea venit diluuium super terram.
  
 Tertia conclusio. In statu innocentiæ ante  peccatum, valde probabile est quod homines  non vescerentur carnibus. Ita tenet Magister  Soto  vbi supra. Et ratio est. Quia tunc nulla esset necessitas comedendi carnes, & homines fuissent tunc vsque adeo recti, vt non comederent  quidquam absque necessitate: eo vel maxime  quod fructus terræ essent optimi & maxime  delectabiles ad vescendum. Sed in oppositum  potest esse obiectio, quod ante peccatum dictum est homini: dominamini piscibus maris  volatilibus cæli, &c. At vero si homines in  illo statu non erant comesturi animalia, non  possent exercere huiusmodi dominium, ergo.  Respondetur nihilominus ad hanc obiectionem, quod dominium illud decebat hominem,  non quidem quia oporteret illud exercere circa omnia animalia quantum ad comestionem, non enim comesturus erat serpentes:  sed dominium illud exerceri poterat quantum ad aliquem vsum aliquorum animalium. Etenim si homines perseuerassent in  illo statu naturæ integræ oporteret equitare ad iter longum faciendum: quamuis enim  homines non erant morituri tamen non    haberent corpora gloriosa donec fierent beati, quin potius ipsa corpora erant passibilia  quanuis non paterentur incommoditates aliquas propter certum regimen prudentiæ  &   conditionem illius status. Si enim homo se  ad ignem applicaret combureretur, sed tamen prouidentia illius status tanta futura  erat, vt nunquam homo offenderet ad lapidem   pedem suum. Respondetur secundò. Quod  fortassis illud plenum dominium quod datum   est homini dum esset in natura integra: respiciebat etiam futurum statum naturæ lapsæ.
  
 His non obstantibus sit vltima conclusio.  Non caret probabilitate, quod si homines  perseuerarent in statu naturæ integræ aliquotiens carnes comederent, & quanuis non   erant necessariæ ad vitæ  sustentationem: poterat tamen esse vtilis illa comestio & prudenter fieri, tum ad perfectionem potentiæ gustus humani & phantasiæ per quam acquireretur scientia experimentalis rerum gustabilium: tum etiam vt laudaretur creator in  operibus suis, noua quadam ratione experientiæ delectationis sensibilium, quæ acciperetur secundùm leges prudentiæ.
  
 AD argumenta in oppositum facile est  respondere. Ad primum respondetur,  quòd ante diluuium fuit quidem potestas  homini concessa vt carnibus vesceretur: sed  tamen post diluuium iam erat necessitas, &   idcirco declarata est Gen. 9. Est autem duplex hæc necessitas: tum quia terra non erat  iam tam frugifera ad gignenda ea quæ de  terra nascuntur: tum etiam quia homines post  diluuium iam erant debilioris naturæ  quam   antea, & idcirco cœpit tunc frequentior vsus  carnium: ac propterea etiam creditur quod  ex tunc vsus vini cœpit.
  
 Ad secundum respondetur fuisse decens  vt quando declarabatur hominibus necessitas vescendi carnibus: simul explicaretur modus naturalis &  conueniens homini comedendi carnes, scilicet vt comederentur assæ, vel  coctæ, vel frixæ  & non crudæ more ferarum:  sicut fortassis comedebant multi homines  ante diluuium. ¶ Ad testimonia Diui  Thomæ   respondetur ad primum. Quod loquutus est  sub dubio. Deinde respondetur, quòd cum  inquit introductum esse morem illum, loquitur de introductione ex declaratione positiua ipsius Dei manifestantis necessitatem comedendi carnes deinceps: non quia antea non   comedissent illas, aut non esset licitunt iure naturæ comedere. Similiter dicimus, quod in  secundo testimonio Diui  Thomæ concessum idem   valet quod declaratum: non quia antea fuisset  illicitum. Ad Boetium vero dicimus, quòd  fortassis fuit illius sententiæ.
  
 Ad vltimam vero rationem respondetur,  quod est topicum argumentum & quasi rhetoricum, & solum probat quod ante diluuium   non declarauerat dominus institutione positiua licitum esse comedere carnes.